Ahilik teşkilatı, mesleklerin sadece ekonomik bir faaliyet değil, aynı zamanda ahlaki ve manevi değerler çerçevesinde icra edilmesi gerektiğini öğütleyen bir sistemdir. Her mesleğin bir piri (manevi önderi) kabul edilir ve o meslek grubundaki kişilere rehberlik eder. Terzilik mesleğinin piri olarak kabul edilen Hz. İdris (a.s.), ilk defa dikiş dikerek kıyafet yapan kişi olarak bilinmekte ve bu mesleğin öncüsü kabul edilmektedir. Ahilik anlayışında terzilik, sadece bir zanaat değil, aynı zamanda el emeği ve estetiği birleştiren, sabır, doğruluk ve dürüstlük gerektiren bir sanat olarak görülmüştür.
Hz. İdris ve Terzilik Mesleği
İslam kaynaklarına göre, Hz. İdris (a.s.), insanlık tarihinde terzilik yapan ve dikiş diken ilk kişi olarak kabul edilir. Rivayetlere göre o döneme kadar insanlar hayvan postlarını birbirine bağlayarak örtünürken, Hz. İdris ilk kez kumaş dokuyarak elbise dikmiştir. Bu nedenle terziliğin piri olarak anılır.
Hz. İdris aynı zamanda peygamber olarak insanlara ilim ve hikmeti öğretmiş, yazıyı kullanan ve astronomi, matematik gibi bilimlerle uğraşan ilk peygamberlerden biri olmuştur. Bu yönüyle de terzilik mesleği, sadece basit bir iş değil, bilgi, beceri ve sanatın birleştiği önemli bir meslek olarak kabul edilmiştir.
Kur’an-ı Kerim’de Hz. İdris’ten şöyle bahsedilir:
“Kitapta İdris’i de an. Şüphesiz o, çok sadık bir peygamberdi. Biz onu yüce bir makama yükselttik.” (Meryem Suresi, 56-57. Ayetler)
Bu ayetler, Hz. İdris’in üstün meziyetlere sahip bir peygamber olduğunu ve kendisine verilen ilim sayesinde önemli bir yere sahip olduğunu gösterir.
Ahilikte Terzilik Mesleğinin Önemi
Ahilik teşkilatında terzilik, önemli ve saygın mesleklerden biri olarak kabul edilirdi. Terziler, sadece elbise dikmekle kalmaz, aynı zamanda insanlara hizmet eden, onların ihtiyaçlarını gözeten ve sanat icra eden kişiler olarak görülürdü. Ahilik anlayışına göre terzilerin uyması gereken bazı temel prensipler şunlardır:
- Emeğe Saygı: Terzilik, el emeği gerektiren bir meslektir. Ahilik teşkilatında terzilerin işlerini büyük bir özen ve titizlikle yapmaları beklenirdi. Hz. İdris’in kumaş dokuyup elbise dikmesi, emeğe ve sanata verilen önemi gösteren en güzel örneklerden biridir.
- Dürüstlük ve Güvenilirlik: Ahilikte terziler, müşterilerinin ölçülerini doğru almalı, kumaşı israf etmemeli ve siparişleri zamanında teslim etmelidir. Terzinin, müşteriyi kandırması veya yanlış yönlendirmesi, Ahilik anlayışına aykırıdır.
- Helal Kazanç: Ahilikte her meslekte olduğu gibi, terzilikte de helal kazanç esastır. Terzilerin, fiyatlandırmada adil olması, emeğinin karşılığını alması ama haksız kazanç peşinde koşmaması gerekmektedir.
- Sanatsal ve Estetik Anlayış: Terzilik, aynı zamanda bir sanattır. Ahilik teşkilatında terzilerin, dikişlerinde estetiğe önem vermeleri, kıyafetleri hem işlevsel hem de göze hitap edecek şekilde tasarlamaları beklenirdi.
Ahilik Teşkilatında Terzilerin Uyması Gereken Kurallar
Ahilik teşkilatında terzilik mesleğini icra edenlerin uyması gereken belirli kurallar vardı:
- İşçilikte Kaliteye Önem Vermek: Dikilen kıyafetlerin sağlam olması, dikişlerin düzgün ve dayanıklı yapılması gerekiyordu. Ahilik teşkilatında işini kötü yapan terziler, usta olamaz ve müşterilerini mağdur edemezdi.
- Müşteriye Karşı Dürüst Olmak: Ahilik ilkelerine göre, terziler müşterilerini kumaşın kalitesi ve fiyatı konusunda bilgilendirmeli, yanlış yönlendirmemeli ve siparişleri zamanında teslim etmelidir.
- Fiyatlandırmada Adil Olmak: Ahilik sisteminde terziler, kıyafetlerin dikim ücretini belirlerken insanların alım gücünü de göz önünde bulundurmalıydı. Fakir ve ihtiyaç sahiplerine ücretsiz veya düşük ücretle hizmet vermek teşvik edilirdi.
- Çıraklıktan Ustalığa Ahlaki Disiplinle İlerlemek: Ahilik teşkilatında bir kişinin çıraklıktan kalfalığa, kalfalıktan ustalığa geçmesi için sadece mesleki beceri kazanması yetmezdi; aynı zamanda ahlaki kurallara da uyması gerekirdi.
Günümüzde Ahilik Anlayışıyla Terzilik
Günümüzde terzilik mesleği, konfeksiyon ve hazır giyim sektörünün gelişmesiyle birlikte farklı bir boyuta evrilmiş olsa da Ahilik ilkeleri hâlâ geçerliliğini korumaktadır. Bir terzinin başarılı olabilmesi için:
- Kaliteli ve sağlam dikiş yapması,
- Müşteriye dürüst davranması,
- Fiyat konusunda adil olması,
- İşçilikte özen göstermesi,
- Müşteri memnuniyetini gözetmesi,
gibi etik kurallara uyması gerekmektedir.
Ahilik geleneğinde olduğu gibi, günümüz terzileri de mesleklerine sanat gözüyle bakmalı ve ürettikleri kıyafetlerde kaliteyi ön planda tutmalıdır. Hz. İdris’in marangozluktan terziliğe kadar birçok alanda öncü olması, el emeğine verilen önemin bir göstergesidir.
Terzilik, geçmişten günümüze insanlara hizmet eden, titizlik ve ustalık gerektiren bir meslek olmuştur. Ahilik prensiplerine uygun çalışan terziler, sadece kazanç elde etmekle kalmaz, aynı zamanda toplumda saygın bir yer edinirler.
